In sommige gevallen kunnen mensen naar een advocaat stappen voor gratis of gedeeltelijk gratis hulp.
Eerstelijnsbijstand
Iedereen kan gratis een eerste richtinggevend juridisch advies krijgen van een advocaat. Daarvoor kan je terecht op zitdagen en spreekuren georganiseerd door de commissie voor eerstelijnsbijstand. De advocaten geven je raad over hoe je je probleem het best aanpakt. Je vindt de commissie voor eerstelijnsbijstand onder meer in gerechtsgebouwen en justitiehuizen.
Tweedelijnsbijstand
Mensen zonder of met een beperkt inkomen kunnen geheel of gedeeltelijk gratis een beroep doen op een advocaat.
Zij krijgen dan een pro-Deoadvocaat toegewezen door het bureau voor juridische bijstand. Ook elke minderjarige (-18 jaar) heeft gratis recht op een advocaat die door dat bureau is aangesteld.
Probleemsituaties met kinderen
Voor jongeren die een misdrijf hebben gepleegd of ernstige problemen hebben in hun thuissituatie bestaan er specifieke maatregelen. Men maakt een onderscheid tussen MOF-ers en VOS-ers.
VerOntrustende Situaties (VOS) zijn bijvoorbeeld jongeren die mishandeld worden, of ouder(s) hebben die niet voor hen kunnen zorgen.
Een als Misdrijf Omschreven Feit (MOF) wordt gepleegd voor de leeftijd van 18 jaar. Bijvoorbeeld diefstal, slagen en verwondingen, brandstichting, stalking (al dan niet op Facebook). De jeugdrechter is voor die zaken bevoegd. Hij kan ook maatregelen treffen ten aanzien van de ouders.
Elke burger heeft recht op een eerlijk proces. Dat recht wordt verzekerd door de Belgische grondwet en internationale verdragen.
De minderjarige en een proces
Iemand jonger dan 18 is normaal gezien ‘procesonbekwaam’. Dat wil zeggen dat hij of zij niet zelf naar de rechter kan stappen om voor zijn of haar rechten op te komen. Uitzonderlijk laten rechters toch toe dat minderjarigen betrokken worden in een proces, bv. wanneer ze een tegengesteld belang hebben dan dat van hun ouders. Als het toch tot een proces komt, wordt de minderjarige vertegenwoordigd door de ouders of door een voogd (meestal een jeugdadvocaat, die enkel de voogd van de minderjarige is voor die specifieke zaak).
Het recht om gehoord te worden
Als minderjarige heb je wel het recht om gehoord te worden in zaken die je persoonlijk aanbelangen zoals bij de echtscheiding van je ouders.
Uitzonderingen
Uitzonderingen waarbij je als minderjarige wel partij bent in een proces:
• Als je de wet overtreedt of in een moeilijke situatie verkeert. De bijstand van een advocaat voor de jeugd-rechtbank is altijd vereist. De overheid betaalt de kosten van je advocaat.
• Bij een ernstig misdrijf vanaf 16 jaar (waaronder ook een verkeersovertreding).